Χάρης Βλάδος : Ζωντανός οργανισμός οι επιχειρήσεις

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία που έχω διαβάσει σε σχέση με τις σύγχρονες επιχειρήσεις είναι το «Εταιρεία, Ένας Ζωντανός Οργανισμός» του Arie De Geus. [i] Αυτό βασίζεται σε μια μελέτη που υλοποιήθηκε από την Royal Dutch/ Shell και η οποία αποκάλυψε ότι η μέση διάρκεια ζωής μιας επιχείρησης του καταλόγου Fortune 500, από τη στιγμή δημιουργίας της μέχρι το θάνατο της, ήταν μόνο σαράντα έως πενήντα χρόνια.

Η μελέτη αυτή εντόπισε, όμως, επίσης πολλές επιχειρήσεις με διάρκεια ζωής πάνω από διακόσια χρόνια. Και, φυσικά, αυτή η μελέτη γέννησε και αναζωπύρωσε ερωτήματα για τους βαθύτερους λόγους που η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων ζει πολύ λιγότερο από 50 έτη…

“ Για Μια Νέα Οικονομική και Βιομηχανική Πολιτική ”

Σύμφωνα με τον Arie De Geus, η πλειοψηφία των επιχειρηματιών σήμερα αντιμετωπίζει λανθασμένα τις επιχειρήσεις ως μηχανές που απλώς παράγουν χρήμα και πλούτο, αγνοώντας τις σημαντικές ομοιότητες που έχουν οι επιχειρήσεις με τους ζωντανούς οργανισμούς. Αντίθετα, για τον ίδιο πολύ ορθότερη είναι η αντίληψη ότι η επιχείρηση –κάθε επιχείρηση, πάντοτε- συμπεριφέρεται ως ένας ζωντανός οργανισμός, με μαθησιακές ικανότητες…

Σημειώνει, συγκεκριμένα, πως σε μερικές χώρες από το σύνολο των νεοϊδρυόμενων εταιρειών, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό επιβιώνει λιγότερο από 10 χρόνια. Και, βέβαια, αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα καθώς είναι σαφής η δυσμενής, ακόμα και καταστροφική, επίδραση που έχει ο πρόωρος θάνατος των επιχειρήσεων για τη ζωή των εργαζομένων, την κοινωνία και την οικονομία. Ο Arie De Geus υποστηρίζει, συγκεκριμένα, πως οι εταιρείες πεθαίνουν επειδή οι μάνατζερ εστιάζουν περισσότερο στην οικονομική δραστηριότητα της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών, και ξεχνούν την αληθινή φύση των οργανισμών που είναι αυτή της εξελισσόμενης ανθρώπινης κοινότητας.

Ειδικότερα, η έρευνα του διακρίνει 4 κοινούς παράγοντες κλειδιά που ισχύουν στη πλειοψηφία των μακρόβιων επιχειρήσεων:

Οι μακρόβιες επιχειρήσεις είναι ευαίσθητες απέναντι στο περιβάλλον τους.
Οι μακρόβιες επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται από συνεκτικότητα, με μια έντονη αίσθηση ταυτότητας.
Οι μακρόβιες επιχειρήσεις διαθέτουν ανεκτικότητα
Οι μακρόβιες επιχειρήσεις είναι συντηρητικές στη χρηματοδότηση.

Πρώτα από όλα, όμως, αυτό το βιβλίο μας παρέχει ένα ιδιαίτερα εύγλωττο και χρήσιμο ορισμό της «ζωντανής επιχείρησης». Για τον συγγραφέα η επιχείρηση είναι ζωντανός οργανισμός διότι μόνο τα ζωντανά πλάσματα μαθαίνουν. Οι εταιρείες αποτελούνται πάντοτε, στην πραγματικότητα, από κοινωνικές ομάδες ικανές να μαθαίνουν και να εξελίσσουν το σύνολο του οργανισμού. Κάθε ισχυρό ζωντανό ον αποτελείται από ένα ξεχωριστό σύνολο με δικό του χαρακτήρα, έτσι και οι ισχυρές επιχειρήσεις: έχουν την προσωπικότητα τους. Η προσωπικότητα τους αντιπροσωπεύει «σώμα» και «ψυχή» μαζί. Και έχει κάποια βασικά χαρακτηριστικά:

Η προσωπικότητα τους είναι προσανατολισμένη σε ένα στόχο
Έχει επίγνωση του εαυτού της
Είναι ανοικτή στον έξω κόσμο
Είναι ζωντανή, άλλα έχει καθορισμένη διάρκεια ζωής

Το ίδιο συμβαίνει και για κάθε μονάδα ενός συνόλου (άτομο – ομάδα – τμήμα – διεύθυνση – εταιρία – εταιρικός όμιλος – κοινωνία). Οι εταιρείες, λοιπόν, όπως ακριβώς κάθε ζωντανός οργανισμός, έχουν τη δυνατότητα (μεγαλύτερη ή μικρότερη) να δημιουργούν μια βαθύτερη γνώση για το είναι τους, την αυτοσυνείδηση τους. Η προσωπικότητα ενός οργανισμού επηρεάζει φυσικά τον κόσμο γύρω της, αλλά και η ίδια δέχεται επιδράσεις από τον κόσμο γύρω της. Η διοίκηση ενός ζωντανού οργανισμού πρέπει λοιπόν να έχει στο πυρήνα της τη προσπάθεια για συνοχή, και το σεβασμό για την προσωπικότητα και την ταυτότητα του ίδιου του οργανισμού αλλά και του περιβάλλοντος του.

“ Για Μια Νέα Οικονομική και Βιομηχανική Πολιτική ”

Σε αυτήν την κατεύθυνση διακρίνει την διοίκηση για το κέρδος και την διοίκηση για την εταιρική μακροβιότητα.

Στην οπτική του, ειδικότερα, η ικανότητα να μαθαίνεις περνώντας από τον παραδοσιακό καπιταλισμό σε μία κοινωνία γνώσης είναι πλέον απολύτως κρίσιμη. Η απάντηση του στο ερώτημα «κερδοφορία ή μακροβιότητα» είναι ότι και οι δυο αυτές έννοιες είναι πολύ στενά δεμένες και βαθύτατα αλληλένδετες, αλλά διακριτές. Διαπιστώνει, φυσικά, πως ιστορικά η βαρύτητα των παραγωγικών συντελεστών έχει μετατοπιστεί μέσα στους αιώνες της επιχειρηματικής δράσης. Ο παράγοντας γη ήταν ο πιο σημαντικός, μετέπειτα το κεφάλαιο και σήμερα η γνώση (που εμπεριέχεται στην εργασία): η επιτυχία των σύγχρονων εταιρειών πλέον βασίζεται όλο και περισσότερο στη γνώση.

Κατά την άποψη του, το μοντέλο της «οικονομικής εταιρείας» αναγνωρίζει τον οργανισμό (εταιρεία) ως μια εταιρική μηχανή με μόνο στόχο της την παραγωγή πλούτου για μια μικρή ομάδα ατόμων: αυτό δεν οδηγεί μακριά. Σε αντίθεση, η μακρόβια «εταιρεία ποτάμι» είναι οργανωμένη γύρω από ένα στόχο: τη διατήρηση της ως μια κοινότητα που θα συνεχίσει να υπάρχει. Αυτός ο τύπος εταιρείας έχει τη μακροβιότητα ενός ποταμού, χωρίς όμως να παραβλέπει και την απόδοση της επένδυσης (πιο απλά την κερδοφορία). Και το βασικό χαρακτηριστικό της είναι η συνοχή, η δύναμη εκείνη που κρατά ενωμένα τα κύτταρα του σώματος της. Καλεί, λοιπόν, κάθε εταιρία να βλέπει τον εαυτό της ως ένα στόλο, του οποίου το κάθε πλοίο είναι ανεξάρτητο από τα άλλα, όμως ο στόλος συνολικά είναι πιο ισχυρός από το σύνολο των επιμέρους πλοίων του. Η επιβίωση, λοιπόν, ενός οργανισμού και η επιβεβαίωση των στοιχείων που τον αποτελούν εξυπηρετούνται καλύτερα μέσα από τη συλλογική δουλειά που στοχεύει στην επιβίωση και την ανάπτυξη του συνόλου…

Για αυτόν, συγκεκριμένα η ευαισθητοποίηση απέναντι στο περιβάλλον αντιπροσωπεύει την ικανότητα μιας εταιρείας να μαθαίνει και να προσαρμόζεται. Η συνεκτικότητα και η ταυτότητα της είναι σαφές πως αποτελούν τις πλευρές της εγγενούς ικανότητας μιας εταιρείας να δημιουργεί μια κοινότητα και μια προσωπικότητα. Η ανεκτικότητα και, κατά συνέπεια, η αποκέντρωση είναι ενδείξεις του βαθμού επίγνωσης που έχει κατακτήσει μια εταιρεία σε σχέση με την οικολογία της. Δηλαδή της ικανότητας της να κτίζει εποικοδομητικές σχέσεις με άλλες οντότητες, μέσα και έξω απ’ την ίδια…

Επίσης, η συντηρητική χρηματοδότηση αποτελεί ένα κρίσιμο στοιχείο σε μια εταιρεία. Είναι, στο βάθος, η ικανότητα της να διαχειρίζεται αποδοτικά την ανάπτυξη και την εξέλιξη της. Η μακρόβια επιχείρηση σπάνια ποντάρει σε εκτεταμένο και επικίνδυνο δανεισμό…

Έτσι καλεί τις επιχειρήσεις να αποκτήσουν την « μνήμη του μέλλοντος τους»…

Υπογραμμίζει πως η μάθηση αρχίζει με πάντοτε με την αντίληψη και πως οι εταιρείες οφείλουν πλέον να αλλάζουν συνεχώς προκειμένου να συμβαδίζουν με τον έξω κόσμο. Η συχνή αδυναμία των μάνατζερ να αντιληφθούν την πραγματικότητα και να συμβαδίσουν με αυτήν έχει δημιουργήσει μια σειρά από απογοητεύσεις και αμφιβολίες για τις ικανότητες τους: Έτσι διακινούνται αφορισμοί του τύπου πως οι μάνατζερ είναι βλάκες, πως μπορούν να δουν μόνον όταν μια κρίση τους ανοίξει τα μάτια, πως μπορούν να δουν μόνον ότι έχουν βιώσει, πως δεν μπορούν να δουν ότι είναι συναισθηματικά δύσκολο να δουν και, τελικώς, πως μπορούν να δουν μόνον αυτό που είναι σχετικό με την άποψη τους για το μέλλον…

Και όμως αυτά δεν είναι αλήθεια καθώς στον σύγχρονο κόσμο των επιχειρήσεων υπάρχει ακόρεστη ζήτηση για λιγότερη αβεβαιότητα. Ο τυπολατρικός σχεδιασμός, δε, συχνά προσφέρει την απλώς την ψευδαίσθηση της βεβαιότητας. Στην πραγματικότητα μόνον ο σχεδιασμός μέσα από ολοκληρωμένα εναλλακτικά σενάρια παρέχει τη βάση για αλλαγή νοοτροπίας στο εσωτερικό της εταιρείας και αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο που βοηθά στην «προ-όραση» του οργανισμού…

Με δυο λόγια, ο συγγραφέας νομίζω πως θέλει να μας πει το εξής: Μάθετε να μαθαίνετε ως επιχειρήσεις, κοιτώντας σε βάθος χρόνου, έξω από ψευδείς καθησυχασμούς και χωρίς επιφανειακές στοχοθεσίες και ζητούμενα, αν θέλετε να ζήσετε πολύ…

Και με βρίσκει, εδώ και χρόνια, σύμφωνο…